PFAS

Het RIVM heeft advieswaarden opgesteld voor PFAS in oppervlaktewater, zoals meren, rivieren en sloten. Deze advieswaarden geven aan hoeveel PFAS in het water mogen zitten zodat mensen hun hele leven lang, elke dag veilig vis daaruit kunnen eten. GGD Zeeland gebruikt deze normen om te adviseren over consumptie van bijvoorbeeld vis uit de Westerschelde.

Voor het besproeien van moestuinen zijn geen advieswaarden vastgelegd voor PFAS. Het RIVM heeft wel een geschatte risicogrens opgesteld voor PFOS in water. Als de concentratie in het water lager is dan deze waarde, dan verwacht het RIVM geen nadelige effecten door PFOS als het water wordt gebruikt voor het besproeien van moestuinen.

Als PFAS in het milieu terecht is gekomen, bijvoorbeeld via afvalwater van fabrieken die deze stoffen gebruiken, blijft het daar aanwezig. Het breekt niet af en kan zich snel verspreiden. Dat is schadelijk voor het milieu.

De meeste PFAS krijg je binnen via je eten en drinkwater. PFAS komt in veel verschillende voedingsmiddelen voor, voornamelijk in vis, schaal- en schelpdieren, maar ook in (zee)groenten, fruit, aardappelen en eieren. Ook door het drinken van kraanwater krijgen we PFAS binnen. Daarnaast kun je ook kleine beetjes PFAS binnenkrijgen, bijvoorbeeld als je grond binnenkrijgt of met PFAS vervuild zwemwater.

Aan de inname via eten en drinken kun je zelf weinig doen, behalve variëren in voedsel om een eenzijdige blootstelling aan voedingsmiddelen die PFAS bevatten te voorkomen. We adviseren om groente en fruit altijd af te spoelen met water, je handen te wassen als je in de (moes)tuin hebt gewerkt en te voorkomen dat je zwemwater met PFAS inslikt.

Andere manieren om PFAS binnen te krijgen is via de lucht (inademen) of via de huid. Als je producten met PFAS gebruikt, bijvoorbeeld smeermiddelen of impregneermiddelen, kunnen stofdeeltjes vrijkomen in de lucht die je inademt. In beperkte mate kan PFAS in waterafstotende kleding of cosmetica door de huid in het lichaam terecht komen. In zeer beperkte mate wordt PFAS door de huid opgenomen tijdens zwemmen. Dit is veel minder dan de opname door het inslikken van zwemwater met PFAS.

Door voeding, drinkwater en het gebruik van PFAS-houdende producten, zoals impregneermiddel voor textiel en smeermiddelen, of als deze producten bij het afval terechtkomen. PFAS ‘overleven’ namelijk de afvalverbranding en kunnen in de rioolwaterzuivering niet goed uit het afvalwater verwijderd worden. Andere manieren om PFAS binnen te krijgen is via lokaal geteelde gewassen op PFAS-houdende grond of lokaal gevangen vis uit PFAS-houdend oppervlaktewater, zoals de Westerschelde.

Sommige PFAS kunnen mogelijk kanker veroorzaken. Onderzoek naar jarenlange, hoge blootstelling aan de PFAS PFOA laat een verband zien met nierkanker en zaadbalkanker. Verder zijn kortgeleden aanwijzingen gevonden voor een mogelijke relatie met schildklierkanker.

Of PFAS daadwerkelijk gezondheidseffecten geven, hangt onder andere af van hoeveel iemand in de loop van de tijd binnenkrijgt. Het is ook afhankelijk van andere invloeden, zoals erfelijke aanleg, leefstijl (voeding, roken, bewegen) en of iemand andere ziekten heeft.

Of je ziek wordt, hangt af van hoeveel PFAS je in de loop van de tijd binnenkrijgt. Als je lange tijd PFAS binnenkrijgt, is de kans groter dat het effect heeft op je gezondheid. Het is ook afhankelijk van andere invloeden, zoals erfelijke aanleg en leefstijl (voeding, roken, bewegen) en of je andere ziekten hebt.

Wereldwijd heeft tientallen jaren lang verspreiding plaatsgevonden van PFAS in het milieu en in levende organismen. Dit komt door de uitstoot van chemische bedrijven en door het gebruik van PFAS in allerlei producten, waaronder verschillende sprays, cosmetica, voedselverpakkingen, etc. Uit recent onderzoek blijkt. dat PFAS ook in drinkwater en voeding zit. Iedereen heeft daarom, in meer of mindere mate, PFAS in het bloed.

Om nadelige gezondheidseffecten te voorkomen heeft de European Food Safety Authority (EFSA) in 2020 een Toelaatbare Dagelijks Inname (TDI) vastgesteld voor vier soorten PFAS. Als je minder PFAS binnenkrijgt dan deze hoeveelheid worden er geen nadelige effecten op de gezondheid verwacht. Als mensen lange tijd meer PFAS binnenkrijgen dan de TDI zijn nadelige effecten op de gezondheid mogelijk. Of nadelige effecten op de gezondheid daadwerkelijk optreden, kunnen we niet voorspellen.

De gezondheidskundige grens geeft aan welke blootstelling geen gezondheidsrisico’s geeft en dus nog veilig is. Als je lange tijd meer binnenkrijgt dan die grenswaarde, neemt de kans op gezondheidseffecten toe. Dat betekent niet dat je er ook daadwerkelijk ziek van wordt. Dat hangt ook af van veel andere zaken, zoals erfelijke aanleg, leefstijl (voeding, roken, bewegen) en of je andere ziekten hebt. Het RIVM adviseert de overheid ervoor te zorgen dat mensen minder PFAS binnenkrijgen.

Uit onderzoek van het RIVM blijkt dat we alleen al via voedsel en drinkwater méér PFAS binnenkrijgen dan veilig is voor onze gezondheid. De gezondheidskundige grens geeft aan welke blootstelling geen gezondheidsrisico’s geeft en dus nog veilig is. Als je lange tijd meer binnenkrijgt dan die grenswaarde, dan neemt de kans op gezondheidseffecten toe. Dat betekent niet dat je er ook daadwerkelijk ziek van wordt. Dat hangt ook af van veel andere zaken, zoals erfelijke aanleg, leefstijl en of je andere ziekten hebt. Het RIVM adviseert de overheid ervoor te zorgen dat mensen minder PFAS binnenkrijgen.

Heb je vragen over PFAS en je ervaren gezondheid, dan kun je contact opnemen met GGD Zeeland via het PFAS-loket online (www.ggdzeeland.nl/pfas) of het algemene telefoonnummer, 0113-249400.

Gezondheidsklachten zijn op dit moment nog niet direct te koppelen aan PFAS blootstelling. Het is wel belangrijk dat als je gezondheidsklachten hebt je dit laat onderzoeken. Neem hiervoor contact op met je huisarts.

Een aantal PFAS hebben nadelige effecten op de gezondheid van mensen. Vooral over PFOA en PFOS is veel bekend. Zo weten we dat ze een nadelige invloed op de leverfunctie en de werking van het immuunsysteem hebben, kunnen leiden tot een verhoging van het cholesterolgehalte en schadelijk zijn voor de voortplanting en de ontwikkeling van het ongeboren kind (iets lager geboortegewicht). Er worden twee vormen van kanker (nier- en teelbalkanker) in verband gebracht met een hoge blootstelling aan PFOA.

Of PFAS daadwerkelijk gezondheidseffecten geven, hangt onder meer af van hoeveel je in de loop van de tijd binnenkrijgt. Als je lange tijd grote hoeveelheden PFAS binnenkrijgt, is de kans groter dat het effect heeft op je gezondheid. Van de effecten die we hierboven noemen, verwachten we de effecten op het immuunsysteem als eerste. Dit is ook afhankelijk van andere zaken, zoals erfelijke aanleg, leefstijl (voeding, roken, bewegen) en of je andere ziekten hebt.